دستگاه‌های چاپ افست از سیستم رنگی CMYK پیروی می‌کنند. به زبانی ساده، سیستم CMYK بیش از ۱۰۰ میلیون رنگ را از ترکیب غلضت‌های مختلف چهار رنگ مشکی، قرمز، زرد و ارغوانی تولید می‌کند. وقتی که طرح نهایی برای چاپ کتاب و یا چاپ بروشور تبلیغاتی آماده شد، در مرحله لیتوگرافی، این طرح اصلی به چهار رنگ سازنده خود یعنی همان قرمز و مشکی و زرد و ارغوانی تبدیل می‌شوند. هرکدام از این این رنگ‌ها بر روی یک صفحه فلزی از جنس آلومینیوم حک می‌شوند که به آن‌ها زینک گفته می‌شود. در پایان مرحله لیتوگرافی، زینک‌های آماده شده برای چاپ به چاپخانه ارسال می‌شود. اما تولید فیلم و تبدیل آن به زینک یک فرآیند طولانی و مستقل است که در واقع قلب صنعت چاپ است. در ادامه بیشتر با فیلم و زینک و جزییات آن‌ها آشنا می‌شویم.
مراحل تهیه زینک
بسته به نوع تکنولوژی استفاده شده برای چاپ، تهیه پلیت و زینک به دو روش انجام می‌شود. در روش اول با استفاده از دستگاهی به نام ایمیج ستر (Image Setter) طرح نهایی ابتدا به فیلم تبدیل می‌شود و سپس از روی فیلم، پلیت زینک ساخته می‌شود. در روش دیگر، طرح نهایی با استفاده از دستگاهی به نام پلیت ستر (Plate Setter) مستقیما روی زینک چاپ می‌شود و مرحله زمان‌بر و پرهزینه ظهور طرح روی فیلم از این فرآیند حذف می‌شود.
ساخت فیلم با استفاده از دستگاه ایمیج ستر
مراحل کلی ساخت فیلم در این روش بسیار شبیه به ظهور نگاتیو عکاسی در تاریکخانه‌های قدیمی دارد. در این روش فایل تفکیک شده طرح به چهار رنگ اصلی، توسط دستگاه ایمیج ستر روی یک طلق شفاف و به صورت سیاه و سفید چاپ می‌شود. این دستگاه با دقت و رزولوشن فوق‌العاده بالا طرح را روی طلق چاپ می‌کند. در مرحله بعد طلق‌های آماده شده با گیره‌های مخصوصی روی زینک نصب می‌شوند.
سطح بالایی زینک با استفاده از یک لایه نازک از جنس یک پلیمر مخصوص پوشانیده شده‌است. این پلمیر به اشعه فرابنفش یا UV به شدت حساس است و به سرعت تبخیر می‌شود. از اینجا به بعد دیگر روش کار مشخص است. طلق شفافی که از دستگاه ایمیج ستر خارج شده، را روی زینک نصب می‌کنند و در یک محفظه قرار می‌دهند. این محفظه سطح زینک را با اشعه فرابنفش بمباران می‌کند. قسمت‌هایی از زینک که توسط طرح چاپ شده روی طلق پوشانده شده‌اند، روی سطح پلیمیری زینک باقی می‌مانند و بقیه قسمت‌های خالی و اضافی از سطح زینک تبخیر می‌شوند. وقتی که زینک از محفظه خارج می‌شود، طرح مورد نظر روی سطح پلیمری نقش بسته‌است.
در ادامه با استفاده از یک پاک کننده قلیایی، باقی‌مانده‌های احتمالی پلیمر روی سطح را تمیز می‌کنند و زینک را در یک مایع تثبیت کننده قرار می‌دهند تا طرح روی زینک ثابت شود. به این فرآیند که شبیه به ظهور عکس از روی نگاتیو است، ظهور فیلم می‌گویند. فیلم ظاهر شده برای چاپ و ارسال به چاپخانه آماده است.
ساخت فیلم با استفاده از دستگاه پلیت ستر (Plate Setter)
ساخت فیلم و زینک با استفاده از دستگاه ایمیج ستر بسیار پرهزینه است و همچنین زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد. راه حل این مشکل، استفاده از دستگاه‌های جدیدتر به نام پلیت ستر است. این دستگاه طرح نهایی را دریافت می‌کند و مستقیما و بدون نیاز به ساخت فیلم آن را روی زینک درج می‌کند. درواقع می‌توان گفت دستگاه پلیت ستر، مستقیما زینک را تهیه و آماده استفاده در چاپخانه می‌کند.
کاربرد های استفاده از پلیت و زینک چاپ چیست؟
پرینترهای دیجتالی می‌توانند مستقیما طرح را روی کاغذ چاپ کنند. خب این یک مزیت بزرگ است اما دلیلی که همچنان چاپ افست و لیتوگرافی پرطرفدار است و توسط اکثر ناشران استفاده می‌شود، هزینه تمام شده پایین و کیفیت چاپ بسیار بالای آن است. در چاپ دیجیتال، طرح مستقیما و توسط دستگاه پرینتر روی کاغذ چاپ می‌شود اما در چاپ افست، این پلیت‌ها و زینک‌ها هستند که شبیه به یک واسطه، طرح را از یک فایل کامپیوتری، به قالب استاندارد چاپ تبدیل می‌کنند.
از زینک و پلیت برای چاپ انواع کتاب در تعداد صفحات مختلف، بروشور و کاتالوگ تبلیغاتی، پوستر و بنر و سایر محصولات چاپی استفاده می‌شود. همانطور که گفته شد، هزینه کاملا مقرون به صرفه و کیفیت بالا، مزیت اصلی استفاده از زینک و پلیت برای چاپ است.
پلیت چاپ افست معمولی و خشک
به صورت کلی پلیت های استفاده شده برای چاپ به دو دسته پلیت معمولی و پلیت خشک تبدیل می‌شوند. در فرآیند چاپ به وسیله پلیت معمولی، ابتدا زینک در آب غوطه ور می‌شود و قسمت‌هایی از آن که حامل طرح نیست، خیس می‌شود و قسمت پلیمری سطح که طرح روی آن حک شده، خشک می‌ماند. سپس زینک به جوهر آغشته می‌شود و جوهر تنها به قسمت خشک که همان طرح اصلی است جذب می‌شود و به راحتی می‌توان طرح را روی کاغذ چاپ کرد.
اما پلیت خشک بیشتر برای چاپ طرح روی موادی که آب را جذب نمی‌کنند، مثل PVC، استفاده می‌شود و روش کار و تجهیزات مورد استفاده برای این نوع پلیت کاملا متفاوت است.
انواع پلیت های استفاده شده در صنعت چاپ
زینک و پلیت‌هایی که در صنعت چاپ استفاده می‌شوند انواع مختلفی دارند که در ادامه به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- پلیت دیازو: سطح این نوع پلیت‌ها با استفاده از یک ماده آلی پوشیده می‌شود. روش تولید این پلیت ها بدین صورت است که ابتدا آن‌ها را در معرض نور شدید قرار می‌دهند و سپس یک امولسیون مخصوص روی سطح پخش می‌کنند. قسمت‌هایی که نور ندیده‌اند توسط این ماده حل می‌شوند و سایر قسمت‌ها به عنوان بخش موثر پلیت باقی می‌مانند. از پلیت دیازو برای چاپ در تیراژ ۱۰۰۰۰۰ نسخه به بالا استفاده می‌شود.
- پلیت فتوپلیمر: این پلیت به روشی مشابه پلیت دیازو تهیه می‌شود و برای تیراژ بالای ۲۵۰۰۰۰ نسخه استفاده می‌شود.
- پلیت هالید نقره: این پلیت‌ها به روشی مشابه فیلم عکاسی تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع پلیت‌ها عمدتا در سه دسته پلیت پلی استری که معمولا برای چاپ تک رنگ استفاده می‌شود و پلیت فلزی که بیشتر برای سیستم‌های CTP استفاده می‌شود.