توضیح حس لامسه برای کودکان

یک لحظه فکر کنید اگر ما صداهای اطراف خود را نمی شنیدیم، چیزهای اطراف خود را نمی دیدیم، هر خوراکی که می خوردیم مزه آن را نمی فهمیدیم، هیچ بویی را احساس نمی کردیم و با لمس کردن چیزهای سرد، گرم و غیره هیچ حسی پیدا نمی کردیم در این صورت دنیا چقدر بی مزه بود و از هیچ چیزی در آن لذت نمی بردیم.

چیزی که از آن صحبت کردیم حواس پنج گانه ما یعنی حس شنوایی، بینایی، چشایی، بویایی و لامسه است که دنیای اطراف ما با آن ها رنگ و بو پیدا می کند.

هنگامی که نوزاد هستیم همه چیز برای ما تازگی دارد، فرشی که روی آن چهار دست و پا می رویم، پرنده ای که از پشت پنجره می بینیم و صدایش را می شنویم، خوراکی خوشمزه ای که می خوریم و حواس پنج گانه به ما کمک می کند تا دنیای اطراف خود را بشناسیم.

با این حال حواس پنج گانه فقط برای دوران نوزادی ما نیست و در هر لحظه زندگی ما مشغول به کار است و بین این پنج حس، حس لامسه ناشناخته ترین آن ها می باشد.

پوست بدن ما با جهان اطراف تماس دارد و با کمک آن می توانیم چیزها را لمس کرده و بگوییم مثلا آب سرد است یا گرم، چاقو کند است یا تیز، یک سطح صاف است یا زبر، دستمال خشک است یا مرطوب.

اما تا به حال از خودتان پرسیده اید که این اتفاق چطور می افتد؟

همه حواس پنج گانه ما با مغز کار می کنند و حس لامسه هم همین طور می باشد.

در پوست ما تعداد زیادی گیرنده وجود دارد که به آن ها گیرنده حسی می گویند و کار آن ها دریافت کردن اطلاعات از دنیای اطراف و انتقال دادن آن به مغز است اما این گیرنده ها انواع مختلفی دارند و همه آن ها برای یک حس نیستند.

مثلا چند گیرنده هستند که فقط گرمی و سردی جسمی که به آن دست می زنیم را می فهمند و با خیس یا خشک بودن آن کاری ندارند و یا چند گیرنده هستند که فقط نرم یا سفت بودن را می فهمند و به سرد یا گرم بودن آن کاری ندارند.

این گیرنده ها هر چه را دریافت می کنند با کمک سلول های عصبی دست به دست می کنند تا به مغز برسد، مغز این اطلاعات را بررسی می کند و به بدن دستور می دهد که عکس العمل درست را انجام دهد، این اتفاق خیلی سریع رخ می دهد.

مثلا وقتی به جسم داغ دست می زنیم به سرعت دست خود را عقب می بریم زیرا مغز بعد از بررسی اطلاعات، داغ بودن را تشخیص داده و ما در دست خود احساس سوزش می کنیم و آن را عقب می بریم.

جالب است که بعضی از قسمت های بدن ما مثل نوک انگشت ها، لب و انگشتان پا گیرنده های بیشتری دارند و حساس تر هستند.

حس لامسه چیست و چگونه عمل می کند؟ (بزرگسالان)

یکی از مهم ترین و پیچیده ترین حواس انسان حس لامسه (به انگلیسی : somatosensory system) است.

همه ما در هر لحظه از زندگی خود از لامسه استفاده می کنیم اما کمترین توجه را به آن داریم.

برای درک بهتر حس لامسه یک مثال کوچک می زنیم:

دست خود را روی سطح اطراف خود بگذارید. این کار را کردید؟ اگر این کار را کردید از کجا فهمیدید این کار را کردید؟!

از آن جا که مغز به شما گفته است دست شما از طریق پوست با سطحی تماس پیدا کرده است و این درک از همین جا آمده است.

اگر به هر دلیل گیرنده های حسی که در تمام قسمت های پوست بدن وجود دارند نمی توانستند اطلاعات دریافتی از اطراف خود را به مغز برسانند این درک به دست نمی آمد.

همچنین علاوه بر این که می دانید سطحی را لمس کرده اید می توانید بگویید این سطح گرم است یا سرد، صاف است یا زبر، نرم است یا سفت، ساکن است یا لرزان و این موارد، اطلاعاتی هستند که گیرنده های حسی برای مغز ارسال کرده اند.

بدن ما از طریق حس لامسه می تواند فشار، لرزش، دما و درد و بسیاری موارد دیگر را درک کند زیرا پوست به میلیون ها گیرنده عصبی حسی در انواع مختلف مجهز است.

بعضی از گیرنده ها تفاوت بین گرم و سرد را بیان می کنند، بعضی دیگر احساس خارش یا درد را منتقل می کنند و … به همین دلیل است که حس لامسه یکی از پیچیده ترین حواس بدن محسوب می شود.

زمانی که گیرنده های عصبی حسی یک نوع خاصی از لمس را دریافت می کنند این پیام به یک نورون یا سلول عصبی منتقل می شود و نورون ها پیام ها را به سلول های عصبی دیگر در یک مسیر خاص منتقل می کنند.

هر نوع لمس مسیر متفاوتی دارد، به عبارت دیگر اطلاعات مربوط به درد از مسیر خاص خودش می گذرد و اطلاعات مربوط به دما از مسیر خاص خودش، اما در نهایت همه این اطلاعات به یک مرکز می رسند و آن مغز است.

ما در طول روز به طور پیوسته از طریق حس لامسه خود با جهان اطراف ارتباط داریم. حتی همین حالا که روی صندلی نشسته اید و نوک انگشتان شما موس یا صفحه نمایش موبایل را لمس می کند از این حس استفاده می کنید.

این اطلاعات بسیار زیاد هستند و حس لامسه برخلاف سایر حواس قابل خاموش شدن نیست، مثلا برای متوقف کردن حس بینایی می توان چشم ها را بست، برای متوقف کردن حس شنوایی نیز می توان گوش را گرفت اما حس لامسه این گونه نیست.

با این وجود مغز ما به همه ورودی ها پاسخ نمی دهد بلکه بسیاری از این اطلاعات را با توجه به اهمیت کم آن ها فیلتر می کند، به عنوان مثال بدن همیشه با لباسی که به تن کرده ایم تماس دارد اما تا زمانی که به آن دقت نکنیم آن را احساس نمی کنیم.