درواقع فرایند نشستن جوهر روی کاغذ را چاپ میگویند به طوری که عکس یا متن روی کاغذ مشخص شود. چاپ دستی شاخه ای از هنرهای تجسمی است که در آن یک اثر هنری از طریق چاپ یک عکس یا نوشته روی یک سطح که عموما کاغذ است ولی ممکن است پارچه یا هرچیز دیگری هم باشد منتقل میشود. چاپ انواع مختلف دارد مثل انواع چاپ فلزی و سنگی و چاپ چوب.
فرایند چاپ از راه انتقال جوهر یا مرکب روی یک صفحه صورت میگیرد که این صفحه میتواند جنس های مختلفی داشته باشد. این صفحه کلیشه نام دارد که کلیشه ها صفحه های فلزی هستند که جنس این فلز معمولا مس یا روی است و یا میتوان صفحه های پلیمری باشد.
برای چاپ سنگی از صفحه های سنگی یا آلومینیوم یا پلیمر استفاده میشود. از قالب های چوبی برای چوب تراش و از لینوئوم برای لینو تراش استفاده میشود. برای چاپ سیلک اسکرین نیز از پارچه های ابریشمی یا مواد ابریشمی استفاده میشود.
در چاپ دستی معمولا نگارگر یا نقاش و طراح به تعداد محدود آثار خود را تکثیر مینمایند و تفاوت آن با نقاشی این است که در نقاشی محصول یکی است ولی در چاپ دستی به تعداد محدودی میتوان از محصول را ارائه داد. این هنر در ابتدا برای تکثیر کار هنرمندان به وجود آمد. ولی بعد ها خودش به عنوان یک هنر مستقل مورد استفاده قرار گرفت.
تاریخچه ی چاپ دستی
از دوران غارنشینی آثاری از چاپ به جا مانده که به صورت مثبت و منفی دیده میشود. یعنی در یکی از آن ها اثر دست به صورت مثبت است به این صورت که با آغشته کردن دست به رنگ و گذاشتن کف دست بر دیوار اثرآن به جا مانده است و در دیگری دست روی دیوار گذاشته شده و گویا رنگ به اطراف آن پاشیده شده است.
در سده چهارم پیش از میلاد مسیح در هند که جزو سرزمین های شرقی میباشد چاپ روی پارچه و به وسیله قالب های چوبی رواج داشته است و در سده های بعدی به چین نیز وارد شده است. پارچه های چاپی در اولین سال های میلادی از هند به اسکندریه صادر میشده است.
در کشفیاتی که از مصر باستان به دست آمده مشخص است که این پارچه ها تا سده چهارم میلادی به این کشور وارد میشده اند. در دوره ساسانی در ایران نیز این نوع چاپ بسیار متداول بوده است. ولی در اصل مهم ترین نقش در پیدایش این صنعت را چینی ها به عهده داشته اند. چینی ها با ساختن مرکب در سده های قبل از میلاد و استفاده از چوب بامبو و پارچه های ابریشمی سطوح چاپی را در اختیار داشتند.
مصریان نیز از برگ پاپیروس برای این صنعت استفاده میکردند. در نهایت اختراع کاغذ توسط تسایلون چینی باعث شد که قدم بزرگی در اشاعه آثار هنرمندان و نویسندگان برداشته شود. البته مهم ترین انگیزه و دلیل چاپ نوشته های قدیمی انتظار متون مذهبی به منظور کمک به حفظ و ماندگاری آن ها بود.