واژه‌ی پتروشیمی از دو کلمه پترول و شیمی ترکیب شده و معنی لغوی آن مواد شیمیایی حاصله از نفت است . به طور کلی می توان این گونه بیان کرد که بخشی از صنایع شیمیایی است که فرآورده های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گازطبیعی تولید می‌کند. البته برخی از ترکیبات شیمیایی ساخته شده از نفت نیز از سایر سوخت های فسیلی مانند ذغال سنگ یا گاز طبیعی یا منابع تجدید پذیر مانند میوه خرما ، ذرت یا نیشکر به دست می آید.
امروزه صنعت پتروشیمی یکی از ارکان و اولویت های اصلی صنعت نفت در زنجیره تولید و موتور محرک توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور به شمار می آید و نقش مهمی را در تولید نا خالص ملی ایفا می کند . سرعت پیشرفت در صنعت پتروشیمی به گونه ای رو به افزایش است که علاوه بر کاهش خام فروشی باعث ارزش افزوده در اقتصاد ، ثروت آفرینی و اشتغال زایی فراوان شده است .
صنعت پتروشیمی یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی کشور محسوب می شود به همین دلیل این صنعت جزو موتور های محرک اصلی تولید ناخالص ملی نیز می باشد . تحولاتی که در راستای ارتقا موقعیت صنعت پتروشیمی کشور اتفاق افتاد علاوه بر کاهش خام فروشی ، افزاش ارزش افزوده مضاعف اقتصادی به ثروت آفرینی و اشتغال زایی نیز منجر شد .
رونق صنعت پتروشیمی در ایران به 50 سال پیش یعنی سال 1330 خورشیدی باز می گردد در اواخر دهه 30 به منظور گسترش صنعت پتروشیمی در کشور حکومت وقت سیاست راه اندازی بنگاه شمیایی کشور را اتخاذ و در این راستا کارخانه کود شیمیایی مرو دشت فارس را در سال 1337 احداث کرد . از آنجایی که رشد صنعت پتروشیمی وابسته به گسترش و فرایند های تخصصی تری بود در بازه زمانی کوتاه مدتی تغییرات مشهودی در راستای ایجاد سازمان هایی برای توسعه و هدایت صنعت پتروشیمی شکل گرفت .
پس از شکل گیری نسبی صنعت پتروشیمی در سال 1342 شرکت ملی نفت ایران تاسیس و تمام فعالیت های مرتبط با توسعه صنایع پتروشیمی تحت پوشش و حمایت دولت در این شرکت متمرکز شد .
اهمیت و ویژگی های صنعت پتروشیمی
توجه بسیار کشورها به صنعت پتروشیمی در چند دهه گذشته سبب گسترش این صنعت در اقصی نقاط جهان شده تا آنجا که در حال حاضر این صنعت پس از صنایع غذایی و خودرو سازی سومین صنعت برگ جهان محسوب می شود . ایران جزو دسته کشورهایی است که به دلیل دارا بودن دومین ذخایر بزرگ گاز در جهان درصد زیادی از درآمد خود را از طریق منایع نفتی و گازی خود تامین می کند . سیاست گذاران صنعت پتروشیمی کشور بر این باورند که تا پایان دهه جاری می توانند 14 درصد از بازار جهانی پتروشیمی را در دست بگیرند و ظرفیت تولیدات پتروشیمی خود را به 23 میلیون تن در سال افزایش دهد .
طیف گسترده ای از محصولات صنعت پتروشیمی مطابق با دسته بندی کدهای isic به شرح 2320 ، 2411 ، 2412 و 2421 قرار می گیرند . صنعت پتروشیمی در واقع قسمتی از صنایع شیمیایی است که سبب تولید فراورده های خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی می شود . قرن بیستم نقطه آغاز نیاز بشری به نفت خام و گاز به عنوان ماده اولیه برای تولید بسیاری از مواد مورد نیاز ، حیاتی و روز افزون انسان است .
صنعت پتروشیمی تامین کننده اصلی مصارف صنایعی مانند برق ، شیمیایی ، نساجی ، پزشکی ، لوازم خانگی ، غذایی و … محسوب می شود . یکی از خصایل جالب توجه صنعت پتروشیمی ارزش افزوده نسبتا بالای آن است ؛ ارزش افزوده بدان معناست که با اعمال تغییرات فیزیکی و شیمیایی بر روی هیدرو کربن های نفتی و گازی می توان ارزش محصول رو 10 الی 15 درصد افزایش داد .
صنعت پتروشیمی یکی از صنایع حائز اهمیت و پیش رو در راستای تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی است . تولید در این صنعت به صورتی است که یک واحد اصلی در بالا دست برای تولید مواد اولیه در نظر گرفته می شود نکته قابل توجه این است که هر چه تولید به بازار مصرف متمایل شود با فرصت های شغلی بیشتر و کم هزینه تری رو به رو خواهیم شد . طبق گزارش های بین المللی معتبر برای ایجاد هر شغل در صنعت پالایش نیازمند حداقل 500 هزار دلار و در صنعت بالا دستی 360 هزار دلار خواهیم بود .