چنانچه بخواهیم طرح، متن یا اثری را بر روی یک سطح ایجاد کرده و تکثیر نماییم می‌گوییم که عمل چاپ را انجام داده‌ایم. واژه چاپ از واژه‌ای مغولی به نام “چهاب” برگرفته شده و معنای لغوی آن فشردن سطحی بر سطح دیگر است. امروزه تکنیک‌‌های چاپ پیشرفت قابل توجهی داشته است و در نتیجه می‌توان عملیات چاپ را بر روی سطوح متعدد و متنوعی به جز کاغذ انجام داد. امروزه فرآیند چاپ در محلی به نام چاپ‌خانه و توسط دستگاه‌های مکانیزه چاپ انجام می‌شود. پیشرفت علم و تکنولوژی در عرصه چاپ نیز تاثیر‌گذار بوده و سبب تغییرات چشم‌‌گیری در سیستم دستگاه‌های چاپ و عملکرد آن‌ها شده است.
دستگاه چاپ چیست؟
دستگاه چاپ جزو ارکان اصلی فرآیند چاپ کتاب، نشریات می‌باشد. این دستگاه‌ها دارای تنوع بالایی بوده و از همین رو یار و همراه چاپ خانه‌داران در انجام مراحل مربوط به چاپ به‌شمار می‌روند.
تاریخچه دستگاه چاپ
در زمان‌های بسیار دور عمل چاپ توسط انسان‌های بدوی و اولیه بر روی خشت و گل صورت می‌گرفت. ساخت و اختراع دستگاه چاپ برای اولین‌بار توسط فردی سوئدی به نام یوهانس گوتنبرگ انجام گرفته است. این شخص با ساخت دستگاه چاپ برای اولین‌بار توانست به روشی مکانیزه تصاویر و متن را بر روی سطح مورد نظر خود چاپ نماید. بنابراین این شخص به عنوان پرچمدار صنعت چاپ در اروپا شناخته شد و با استفاده از دستگاه خود روش‌های چاپ باسمه‌ای و استفاده از حروف چاپی را ارائه نمود.
اگر چه روش مورد استفاده برای چاپ توسط گوتنبرگ سال‌ها قبل توسط چینی‌ها مورد استفاده قرار گرفته بود اما برای اولین‌بار این گوتنبرگ بود که توانست دانش آن‌ها را در قالب یک ماشین چاپ کاربردی ساخته و امتیاز آن را به نام خود ثبت نماید. گوتنبرگ با اختراع دستگاه چاپ سبب کاهش قابل توجه هزینه‌های چاپ و رواج صنعت چاپ در جهان شد.
با گذر زمان ساختار و مکانیسم دستگاه‌های چاپ دچار تغییر و تحولات اساسی شد و دستگاه‌هایی اختراع شدند که قابلیت چاپ دو رو را داشتند. مجدداً پس از گذر زمان ماشین‌های چاپ عظیم و کاربردی جهت چاپ با کاغذ رول طراحی و پا به عرصه وجود گذاشت که توانسته بود مسیر چاپ را آسان‌تر و کوتاه‌تر نماید. در سال ۱۹۱۲ کاسپار هرمان توانست ماشین چاپ پشت و رو زن افست پدالی را طراحی کرده و بسازد. در این دستگاه تغذیه کاغذ تک برگی و با دست انجام می‌شد و می‌توانست چاپ در تیراژ پایین را به خوبی پوشش دهد. روزنامه تایمز در سال 1814 میلادی توسط یک دستگاه چاپ که با فشار بخار کار می‌کرد چاپ و منتشر شد.
تاریخچه انواع دستگاه چاپ در ایران
تاریخچه دستگاه چاپ در ایران به حدود سال 1233 هجری قمری باز می‌گردد. با ورود وسایل تایپوگرافی توسط زین العابدین تبریزی عمل چاپ با دستگاه در ایران آغاز شد و در سال 1235 هجری قمری دومین دستگاه چاپ توسط میرزا صالح شیرازی وارد ایران شد. مجدداً در 5 سال بعد دستگاه چاپ سنگی از مسکو توسط میرزا جعفر تبریزی به ایران آورده شد. پس از آن دستگاه‌های چاپ با پیشرفت روز افزون علم دچار تغییرات بسیاری گشته و عملکرد آن‌ها جهت چاپ سریع و بی عیب و نقص تکامل بسیاری پیدا نمود.
امروزه در بازار دستگاه‌های چاپ مختلفی وجود دارند که هر کدام دارای قابلیت‌های خاص و فوق‌العاده ای بوده و در مواردی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه می‌توانید با این دستگاه‌ها و کاربرد آن‌ها بیشتر آشنا شوید.
معرفی انواع دستگاه‌های چاپ
یکی از رایج‌ترین، قدرتمند‌ترین و مناسب‌ترین دستگاه‌های چاپ دستگاهی به نام چاپ افست است که با آن می‌توان سفارشات چاپی بزرگ مانند انواع کتاب، مجلات، بروشور، کاتالوگ، پوستر ، جعبه، علائم تجاری و سایر نشریات مورد نظر را با کیفیت بسیار عالی در تیراژ‌های متوسط به چاپ رساند. چاپ با دستگاه افست دارای صرفه اقتصادی بوده و چاپ به صورت کاملاً یکنواخت در دو روی کاغذ با این دستگاه قابل انجام می‌باشد. در این نوع چاپ، فایل طرح مورد نظر با مواد شیمیایی به زینک آغشته و سپس توسط سیلندرهای مخصوص چاپ روی کاغذ کپی می‌شود. در چاپ افست ابتدا هر رنگ به صورت جداگانه بر روی کاغذ پرینت شده، سپس رنگ‌ها باهم روی کاغذ ادغام می‌شوند.
مهم‌ترین ویژگی این نوع دستگاه‌ها سرعت بیشتر آن‌ها است در نتیجه استفاده از این دستگاه برای چاپ‌خانه‌هایی که مشتریان زیاد و یا سفارشات داخلی بسیار بالایی دارند بسیار مناسب و کاربردی می‌باشد. این دستگاه جزو معروف‌ترین دستگاه‌های چاپ در ایران است و کمپانی آلمانی هایدلبرگر دروکماشینن آ گ (به آلمانی Heidelberger Druckmaschinen AG) جزو معروف‌ترین تولید کنندگان اصلی دستگاه‌های چاپ افست در جهان به شمار می‌رود.
باتوجه به توضیحات مندرج در بند قبل برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و برای چاپ نشریات و کتب در تیراژ بالا و میلیونی می‌بایست از دستگاه چاپ دیگری به نام دستگاه چاپ هلیوگراور استفاده نمود. با توجه به گران بودن این دستگاه چاپ از آن تنها برای چاپ با تیراژ بالا استفاده می‌کنند و برای چاپ خانه‌داران استفاده از این دستگاه در تیراژ کم، صرفه اقتصادی نداشته و سبب کاهش عمر مفید و استهلاک زودرس دستگاه می‌شود. در این دستگاه به جای زینک موجود در دستگاه چاپ افست از سیلندر استفاده شده است و در نتیجه فرآیند چاپ بدون جای گذاری زینک و تنها با استفاده از سیلندرهای موجود در این دستگاه به سهولت و به سرعت انجام خواهد پذیرفت.
یکی دیگر از انواع دستگاه چاپ در ایران دستگاهی به نام فلکسو است که جهت چاپ از کلیشه های فتو پلیمر لاستیکی کاملاً انعطاف‌پذیر استفاده می‌کند. با توجه به انعطاف بالای این دستگاه سرعت چاپ با این دستگاه بسیار بالا بوده و بالعکس هزینه‌های چاپ با آن بسیار پایین می‌باشد. این دستگاه قابلیت چاپ بر روی کاغذ و پلاستیک را در تیراژ بالا داشته و چاپ آن به صورت برجسته می‌باشد.
دستگاه چاپ سیلک اسکرین به عنوان کاربردی‌ترین دستگاه چاپ پس از دستگاه‌های نامبرده شناخته می‌شود و قابلیت استفاده در موارد گوناگونی را دارد. این دستگاه قادر به انجام فرآیند چاپ بر روی هر متریالی بوده و در نتیجه از این دستگاه می‌توان برای چاپ بر روی انواع سطوح مختلف از جمله سطوح صاف، گرد، بی نظم استفاده کرد.
دستگاه چاپ لتر پرس یا دستگاه چاپ ملخی، دستگاهی مناسب برای چاپ انواع کارت ویزیت، چاپ سربرگ و انواع چاپ بر روی کاغذ در تیراژ پایین است. استفاده از این دستگاه در گذشته بسیار متداول بوده و امروزه به علت پایین بودن سرعت این دستگاه و بالا بودن هزینه‌های این دستگاه استفاده از آن در ایران منسوخ شده است.
صنعت چاپ در دنیای پیشرفته امروز از قافله عقب نمانده و هم‌سو با پیشرفت روز افزون تکنولوژی تغییرات بسیاری را تجربه نموده است. با عرضه دستگاه‌های چاپ دیجیتال به بازار، انقلابی بزرگ در صنعت چاپ صورت پذیرفته است. دستگاه چاپ دیجیتال کاملاً اتوماتیک بوده و استفاده از آن موجب کاهش بسیار زیاد زمان چاپ و همچنین افزایش کیفیت چاپ می‌شود. با استفاده از یک رایانه و جوهر افشان نوری و لیزری دستگاه دیجیتال می‌تواند در سریع‌ترین زمان ممکن بخش عمده‌ای از سفارشات مربوط به چاپ کتاب، کارت ویزیت، بروشور، کاتالوگ و غیره را با کیفیت بالا و به صورت شخصی سازی شده انجام دهد.