لوگو یک نشانه گرافیکی از برندها و شرکتهای مختلف است که به صورت اشکال گوناگون طراحی میشود. برای اینکه لوگو در ذهن افراد ماندگار شود، میتوان از شیوههای نوین مانند چاپ بر روی محصولات کمک گرفت، تا به کار خود اعتبار بیشتری ببخشد. امروزه چاپ لوگو روی شیشه بسیار مورد توجه کسب و کارها قرار گرفته تا با این کار نام خود را بر سر زبانها بیندازند و جایگاه خاصی را برای خود در بازار بهدست آورند.
فضای رنگی sRGB:
برای تصاویری که قرار است بر روی یک نمایشگر به عنوان ایمیل و وب یا نمایش تصویر دیجیتالی به عرصهی ظهور برسند، فضای رنگی sRGB، انتخاب فوقالعادهای است. این فضای رنگی برای هماهنگی، انطباق نمایش عادی نمایشگر اختصاص یافته است. در واقع، با آن که هر نمایشگر متفاوت است، این فضا، رنگهایی را در خود میگنجاند که در بیشتر نمایشگرها موجود است. اگر شما با تصاویری کار میکنید که اساسا برای این نوع کاربرد، تولید میشوند، فضای رنگی sRGB احتمالا، بهترین گزینه است.
گفته میشود فضای رنگی sRGB برای تصاویری که قرار است به چاپ برسند کاربردی ندارد. این گفته صحت ندارد و میتوان تصاویر چاپی خوبی را در این فضا تولید کرد. هر چند، فضای sRGB، بهترین گزینه برای تصاویری که به چاپ میرسند نیست. چون تعداد رنگهای قابل چاپ فضای رنگی Adobe RGB بیشتر است. اگر شما از تصاویرتان برای بیش از یک منظور استفاده میکنید، احتمالا باید فضای Adobe RGB را در نظر بگیرید. چون این فضا قادر است در مرحلهی آمادهسازی نهایی، تصاویر را برای نمایش در نمایشگر در فضای sRGB تبدیل کنید.
– فضای رنگی Adobe RGB (1998):
فضای رنگی Adobe RGB (1998)، بهترین انتخاب برای تصاویری است که قرار است در چاپگرهای جوهرافشان عکس به چاپ برسند. این فضا، کاملا با دامنهی رنگی چاپگرهای عکس هماهنگی دارد. به همین دلیل، در تعداد کمی از رنگها تغییر به وجود میآید.
در عین حال، این فضای رنگی چندان بزرگتر از دامنهی رنگی بیشتر چاپگرهای جوهرافشان عکس نیست. در نتیجه درجهبندیهای ریز و ظریف، به دلیل آن که فضای رنگی، بزرگتر از حد لازم است، از بین نمیروند.
برای تصاویری که به روشهای خروجی مختلفی، بازآفرینی میشوند و مخصوصا تصاویری که با استفاده از چاپگرهای جوهرافشان عکس به چاپ میرسند، به عقیدهی من فضای رنگی Adobe RGB بهترین گزینه است. در نتیجه پیشنهاد میکنم آن را به عنوان فضای کاری پیشفرض RGB در پنجرهی «تنظیمات رنگ»، تنظیم کنید.
– فضای رنگی Color Match RGB:
فضای رنگی Color Match RGB، از نظر دامنهی رنگ بین فضای sRGB و Adobe RGB (1998) است. این فضا، دامنهی گستردهتری نسبت به فضای sRGB ارائه میدهد اما دامنهی آن به گستردگی فضای Adobe RGB نیست. فضای Color Match RGB برای تصاویری که با استفاده از روشهای مختلف خروجی برای مصارف گوناگونی مورد استفاده قرار میگیرند، انتخاب خوبی است. اما کارآیی آن همچون فضای Adobe RGB نیست.
فضای کاری CMYK
برای بیشتر عکاسان، کار کردن با تصاویر CMYK مشکل نیست. به طور کلی، ترجیح داده میشود تصاویر تا آنجا که امکان دارد در مُد RGB نگه داشته شوند. چون تبدیل به CMYK مستلزم تبدیل به یک فضای رنگی مختص شرایط خروجی خاص است. به محض این که تصویری را به CMYK تبدیل کردید، در اغلب موارد تا اندازهای درجهی تنال و رنگی را قربانی میکنید. به همین دلیل است که به شما پیشنهاد میکنم فایلهای تصویری اصلی را در مُد رنگی RGB نگه دارید و تنها کپی تصویر اصلی را متناسب با نیازتان به CMYK تبدیل نمایید.
اگر نیاز است تا شما متناسب با یک فرآیند خاص، تصاویرتان را به CMYK تبدیل کنید، باید این مرحله جزء اقدامات نهایی در آمادهسازی فایل باشد. در این شرایط، شما باید برای دستگاه خروجی مورد نظر به عنوان فضای کاری خود، از یک پروفایل خاص CMYK استفاده کنید. در غیر این صورت بهتر است تبدیل CMYK را به عهدهی آزمایشگاه چاپ بگذارید.
اگر با تصاویر RGB کار میکنید و باید آنها را به CMYK تبدیل کنید.
در این صورت بهتر است متناسب با فضای کاری خود، پروفایل خاصی تنظیم نمایید به گونهای که هنگامی شما تصاویر CMYK را باز میکنید یا تصاویر را از مُد RGB به CMYK تغییر میدهید، پروفایل مناسب به کار گرفته شود.
چون پروفایل CMYK مورد استفاده برای تصاویری که باید تبدیل و یا در مُد CMYK ویرایش شوند، مختص دستگاه مورد نظر است، احتمالا نمیتوانید انتخاب خود را در یک فضای کاری استاندارد CMYK انجام دهید. اما در عوض باید در صورت نیاز به تولید فایلهای CMYK، فضای کاری CMYK را متناسب با کار تنظیم نمایید. اگر هیچ نظری پیرامون نوع پروفایل CMYK یا فرآیند خروجی مورد استفاده ندارید، من به شما پیشنهاد میکنم که فضای کاری CMYK را بر گزینهی U.s.Web Coated (SWOP)v2 تنظیم کنید. تنها به خاطر داشته باشید که این فضا، یک فضای کاری کلی است که لزوما برای شما تصویر دقیقی از آنچه که به نظر میرسد، فراهم نمیآورد.
این فضا، فضای کاری کلی خوبی است و با استفاده از آن بیشتر خروجیها در آمریکا از طریق دستگاههای رول افست، تولید میشوند. با این حال، برای دستیابی به دقیقترین نتایج، شما به یک پروفایل مخصوص CMYK از چاپگرتان نیاز خواهید داشت.
فضای کاری خاکستری
«فضای کاری خاکستری»، فضای رنگی پیش فرض برای تصاویر خاکستری رنگ را (سیاه و سفید) تنظیم میکند. چون تصاویر خاکستری رنگ بنا بر تعریف، حاوی هیچ نوع اطلاعات رنگی نیستند، مسئلهی انطباق رنگ همچون مسئلهی انطباق درجههای تنال حائز اهمیت نیست. برای تصاویر خاکستری که اساسا بر روی یک نمایشگر یا پروژکتور دیجیتال به نمایش در میآیند، من پیشنهاد میکنم که از فضای کاری «گامای خاکستری» استفاده شود که با گامای نمایشگر مورد نظر شما همخوانی دارد. به طور کلی، این به معنای گامای خاکستری (Gamma Gary) 2.2 است.
برای تصاویر خاکستری که قرار است چاپ شوند، مسئلهی اصلی که بر ظاهر درجههای تنال در تصویر نهایی تاثیر میگذارد، «چاقی ترام» خواهد بود. چاقی ترام پخش مرکب روی کاغذ است که باعث میشود به دلیل آمیختگی ترامهای جداگانهی مورد استفاده در تولید درجههای مختلف تنال، تیرهتر به نظر میرسد. برای تصاویری که قرار است چاپ شوند، من از تنظیمات «چاقی ترام» (Dot Gain) استفاده میکنم که چاقی ترام تقریبی روش خروجی مورد استفاده را هماهنگ میکند (در اغلب موارد چاقی ترام ۲۰ درصد است). به خاطر داشته باشید که در اغلب موارد، بهتر است تا تصاویر خاکستری رنگ خود را در مُد رنگی RGB نگه دارید و تنظیمات «فضای کاری خاکستری» را تقریبا غیرفعال نمایید.
فضای کاری موضعی
اگر عکاسان برای ویرایش با تصاویر CMYK کار نمیکنند، به دلیل آن است که از رنگ موضعی استفاده نمیکنند. رنگ موضعی، تصاویری با یک تک مرکب رنگی تولید میکند. آشکار است که این مسئله در نتیجهی نهایی، منجر به دامنهی تنال فوقالعاده نمیشود. با این حال، میتوان رنگ موضعی را به تصاویر CMYK اضافه نمود تا دامنهی تنال گسترش یابد. رنگ موضعی برای یک شرکت طراحی گرافیک یا دیگر شرکتهایی که تولیدات چاپی مانند تصاویر عرضه میکنند، اهمیت بیشتری دارد. در موقعیتهای نادری که شما برای یک تصویر نیاز دارید از رنگ موضعی استفاده کنید، عامل مهم چاقی ترام است. اگر نیاز دارید تا از رنگ موضعی استفاده نمایید، مشخصات چاقی ترام مربوط به یک چاپگر خاص را پیدا کنید. برای نقطهی شروع، پیشنهاد میکنم که در «فضای کاری» برای رنگی موضعی، چاقی ترام ۲۰ را انتخاب نمایید.
رویههای مدیریت رنگ
بخش «رویههای مدیریت رنگ» (Color Management Policies) در پنجرهی «تنظیمات رنگ» به شما اجازه میدهد تا فتوشاپ را به گونهای سازماندهی کنید که با شرایط خاص مربوط به پروفایلهای گنجانده شده در تصاویر موجود هماهنگ باشد.
گزینههایی که شما تنظیم میکنید، عمل پیش فرض فتوشاپ را هنگامی که یک پروفایل مورد استفاده در یک تصویر با فضای کاری که تعریف کردهاید منطبق نیست یا هنگامی که اصلا یک پروفایل مخصوص وجود ندارد، مشخص میکند. گزینههای جداگانهای برای تنظیم رویهی مورد استفاده برای مدلهای رنگی RGB، CMYK یا خاکستری در دسترس قرار دارند.
در این رابطه، گزینههای موجود عبارتند از:
off، Preserve Embedded Profiles و Convert To Working. مهم است بدانید تنظیماتی که شما در اینجا استفاده میکنید، گزینهی پیشفرض است و همان طور که در ادامه توضیح داده خواهد شد، راههایی وجود دارند که به کمک آنها میتوان ارزش و درجهی پیشفرض را باطل کرد.
گزینهی غیرفعال (off)
این گزینهی تنظیماتی، همان طور که انتظار دارید، تنها مدیریت رنگ را غیرفعال میکند. از آنجا که شما با خواندن این کتاب، احتمالا میخواهید از مزایای مدیریت رنگ بهره برید، در نتیجه، این مورد گزینهی انتخابی شما نخواهد بود. یقینا، من این گزینه را پیشنهاد نمیکنم. با انتخاب این گزینه، تعداد رنگهای موجود در تصویر حفظ میشوند اما مفهوم آنها بر اساس فضای کاری متداول تفسیر میشود.
اگر پروفایل به کار گرفته شده در یک تصویر با فضای کاری هماهنگ باشد، در این صورت رنگها به درستی ظاهر میشوند. اگر تصویر با یک پروفایل مطابقت نداشته باشد و یا اگر این تصویر با پروفایلی به غیر از فضای کاری متداول هماهنگ باشد، در نتیجه تعداد رنگهایی که با این فضای کاری تفسیر میشوند، احتمالا به درستی به نمایش در نخواهند آمد. نمیتوانم دلیل قانعکنندهای برای استفاده از این گزینه هنگام کار با تصاویر عکاسی پیدا کنیم، در نتیجه از آن اجتناب میورزم.
گزینهی محافظت از پروفایلهای الحاقی
این گزینه در صورت هماهنگ بودن تصویر با پروفایل الحاقی از آن محافظت به عمل میآورد. این امکان،به شما اجازه میدهد تا ببینید بدون تبدیل به فضای کاری مورد نظر و با استفاده از پروفایل الحاقی، تصویر شبیه چیست. با آن که، هدف از تبدیل، حفظ ظاهر رنگها در تصویر است، تفاوت فاحش میان دامنهی رنگی منبع در مقابل پروفایلهای مقصد، میتواند از اطلاعات حقیقی بکاهد. اگر شما متناوبا تصاویری را باز میکنید که قبلا با یک پروفایل جدا از فضای کاری عادی شما هماهنگ شده است، این گزینهی تنظیماتی، سودمندترین است.
به عنوان مثال، هنگامی که شما تصاویر اسکن شدهای دارید که یک پروفایل سفارشی به آنها اختصاص داده شده است و میخواهید ببینید پیش از تبدیل به فضای کاری شما، تصاویر چگونه به نظر میرسند. به اعتقاد بیشتر عکاسان، چنین شرایطی به ندرت به وقوع میپیوندد.
در نتیجه معمولا این انتخاب، بهترین انتخاب نیست. مخصوصا در رابطه با عکاسانی که از یک دوربین دیجیتال استفاده میکنند، من ترجیح میدهم تا تصویر را به جای آن که در فضای رنگی مشخص شده توسط دوربین نگاه داشت. آن را به فضای کاری مورد نظر تبدیل کرد. با این حال، اگر شما با تصاویر بسیاری کار میکنید که یک پروفایل اختصاصی برای هر کدام از آنها وجود دارد (مانند دراماسکنها)، این گزینه، انتخاب خوبی است. با آن که گزینهی محافظت از پروفایلهای الحاقی، بهترین گزینه برای بیشتر عکاسان نیست،
اگر شما از پروفایلهای سفارشی استفاده کنید، انتخاب مناسبی است.
در بخشهای بعد، بیشتر به موضوع پروفایلهای سفارشی خواهیم پرداخت. هنگام استفاده از یک پروفایل سفارشی برای اسکنهای فیلمی یا اطلاعات ضبط شدهی دیجیتالی، لازم نیست تا قبل از اختصاص پروفایل سفارشی موردنظر، تصویر را به فضای کاری تبدیل کنید.
موقعیتهایی وجود دارند که در آنها برای صفحات ویژه، پروفایلهای مختلفی به کار گرفته میشوند (در بخشهای بعد، بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت).
به عنوان مثال، تصاویری که بر روی وب، از طریق ایمیل یا با یک پروژکتور دیجیتالی به نمایش در میآیند، احتمالا از فضای رنگی sRGB بهره میبرند. در این صورت شما نیاز ندارید تا فضای کاری Adobe RGB خود را (به عنوان مثال) تبدیل کنید، تنها باید آنها را دوباره پس از تنظیم به فضای sRGB برگردانید. برای این تصاویر، شما باید به جای تبدیل به فضای کاری خود، از پروفایل الحاقی محافظت نمایید. اگر بخش قابل توجهی از تصاویری که شما با آنها کار میکنید، از این نوع هستند، احتمالا باید در قسمت پیش فرض Color Management policy، گزینهی Preserve Embedded Profile را انتخاب کنید.
برای تصاویری که شما یک پروفایل الحاقی ندارید، با انتخاب این گزینه، تصویر بر اساس فضای کاری متداول تفسیر خواهد شد و هنگامی که شما تصویر را ذخیره میکنید باز هم صاحب یک پروفایل الحاقی نمیشود.
گزینهی «تبدیل به کار» (Convert to working)
شما باید یک فضای کاری به عنوان فضای کاری پیش فرض انتخاب کنید. چون این فضا نشانگر بهترین تعادل میان دامنهی رنگ نمایشگر شما و دامنهی رنگ روش خروجی مورد نظر است که شما از آن برای بازآفرینی تصاویرتان، چه در حال و چه در آینده استفاده میکنید. در نتیجه، منطقی به نظر میرسد تا تصاویرتان را به آن فضای کاری تبدیل کنید، مگر این که دلیل محکمی در اختیار دارید تا خلاف این کار را انجام دهید.
علاوه بر این واقعیت که فضای کاری انتخابی شما کاملا برای روشهای خروجی که شما برای تصاویرتان مورد استفاده قرار خواهید داد، مناسب است، این امکان را نیز فراهم میآورد تا از ثبات تصاویرتان بهره برید.
این بدان معناست که تمامی تصاویر شما، پالت رنگی یکسانی خواهند داشت که در دسترس آنها قرار دارند و باعث ثبات تصاویر میشوند.
اگر نرمافزار اسکنر شما گزینهای فراهم میآورد تا تصاویر اسکن شده با فضای کاری شما به عنوان یک پروفایل هماهنگ شوند، من به شما پیشنهاد میکنم که از این موقعیت بهره برید. در غیر این صورت، من پیشنهاد میکنم از این موقعیت بهره برید. در غیر این صورت، این تصاویر را نیز تبدیل کنید. پیرامون این موضوع و دیگر مباحث مربوط به اسکنهای فیلمی در فصلهای بعد خواهیم پرداخت.
به علاوه، اگر دوربین دیجیتال شما، گزینهای برای فراهم میآورد تا تصاویرتان را با فضای کاری مورد نظر در همان زمان عکسبرداری، هماهنگ کنید، پیشنهاد میکنم از این گزینه، در صورتی استفاده کنید که نیازی به تبدیل تصاویرتان به فضای کاری نیست.
اگر چنین گزینهای در دوربین دیجیتالی شما موجود نیست، پس هنگام بازکردن تصاویرتان، آنها را به فضای کاری خود تبدیل کنید.
اگر تصویری را باز میکنید که قبلا در فضای کاری شما به عنوان پروفایل هماهنگ شده است، در این صورت انجام هیچگونه تبدیلی لازم نیست و شما هنگام باز کردن تصویر، یک پیغام هشدار دریافت نمیکنید.
ناهماهنگیهای پروفایلی (Profile Mismatches)
گزینه Profile Mismatches به شما اجازه میدهد تا مشخص کنید آیا گزینهای که شما تحت Color Management Policies تنظیم میکنید، باید به طور خودکار در تصاویرتان اجرا شود و یا آیا از شما خواسته میشود تا در عوض عمل متفاوتی انجام شود یا خیر؟ با کنترل گزینهی Ask When Opening، روش مدیریت رنگی را که شما انتخاب کردهاید، عمل پیش فرض خواهد بود، اما از شما خواسته میشود تا تغییر عملکرد را در صورتی که یک تصویر هماهنگ شده با پروفایل متفاوت از فضای کاری متداول را باز میکنید، تایید نمایید. اگر این بخش کنترل نشود، «روش مدیریت رنگ» انتخاب شده، عمل اتخاذ شده را مشخص خواهد کرد و این عمل بدون ارائهی گزینهای برای تغییر عمل مورد نظر، انجام خواهد شد.
گزینهی Ask When Pasting، رفتار و عملکردی مشابه دارد اما بر کپی پیکسلها از یک سند به سند دیگر تاثیر میگذارد.
اگر این بخش کنترل شود و شما پیکسلها را از یک سند منبع با یک پروفایل متفاوت از سند مقصد شما کپی و پیست (Paste) نمایید، از شما پرسیده خواهد شد که چه عملی باید اتخاذ شود. «روش مدیریت رنگ» مشخص خواهد کرد که چه عملی پیش فرض است. اگر این بخش کنترل نشود، «روش مدیریت رنگ» انتخاب شده، تعیین میکند که چه عملی باید انجام شود و این عمل بدون ارائهی گزینهای برای تغییر عملی که باید انجام شود، به انجام خواهد رسید.
اگر همیشه شما برای هر تصویر در هر موقعیتی از «روش مدیریت رنگ» یکسان استفاده میکنید، پس بهتر است این بخشها را کنترل نشده باقی بگذارید. چون در این صورت نیاز ندارید، برای خود کار اضافی بتراشید. هر چند، اگر شما بخشهای کنترلی را غیرفعال کنید، هرگز پیغام هشدار دریافت نخواهد کرد. این پیغام، بدین معناست که هنگامی شما با استثنائی روبهرو میشوید، ممکن است به خاطر نیاورید تا در ابتدا، تنظیمات رنگ خود را تغییر دهید.
این مسئله باعث میشود تا تصویر، به روشی نامناسب تولید شود.
به عنوان مثال، اگر شما تصاویری در اختیار دارید که آنها را برای وب بهینهسازی کرده و به فضای رنگی sRGB تبدیل نمودهاید، لازم نیست هنگام بازکردن آنها، تبدیل به فضای کاری Adobe RGB صورت گیرد.
من ترجیح میدهم که همیشه این قسمتها را کنترل شده نگه دارم. یعنی برای هر تصویر، از من پرسیده شود که چه عملی میخواهم انجام دهم.
این امر دو دلیل دارد. اول، من همیشه میخواهم بدانم که چه بر سر تصاویرم میآید. دوم، همیشه این امکان را داشته باشم که رفتار و عملکرد پیشفرض را تغییر دهم. در نتیجه هنگام کار با تصویری که متفاوت از جریان کاری عادی من است، پیغامهای هشداری دریافت خواهم کرد که نشان میدهند در صورت نیاز، باید تغییراتی در تنظیمات به وجود آورم.
پروفایلهای غایب (Missing Profile)
نحوهی عملکرد گزینه Missing Profiles شبیه نحوهی عملکرد گزینهی Profile Mismatches است. تنها تفاوت موجود، ناشی از آن است که این گزینه با تصاویری کار میکند که هماهنگ نشدهاند. یعنی هیچ پروفایلی به آنها اختصاص داده نشده است. من همیشه این گزینه را فعال میکنم به گونهای که اگر تصویری باز کردم که یک پروفایل الحاقی ندارد، بتوانم پروفایل خاصی برای تصویر مورد نظر خود انتخاب کنم تا رنگها با دقیقترین روش ممکن تفسیر شوند.
تنظیمات پیشفرض همیشه معنادار نیستند
مهم است یادآوری کنیم که تنظیمات صحیح نباید بر نیازهای ویژهای هر تصویر، منبع آن تصاویر و روش خاص به کار گرفته شده برای تولید خروجی نهایی تعریف میشود. با آن که من پیشنهاداتم را بر اساس تنظیماتی ارائه کردهام که برای بیشتر عکاسان، در بیشتر موارد به بهترین روش کار میکنند، اما این بدان معنا نیست که تنظیمات به نمایش درآمده، همیشه بهترین انتخابها برای تمام تصاویر شما خواهند بود. با درک این موضوع که هر تنظیمات به چه معناست و چه چیز انتخاب مناسب برای هر نوع تنظیمات را مشخص میکند، شما قادر خواهید بود تصمیم آگاهانهای پیرامون این موضوع بگیرید که در شرایط ویژه، چه تنظیماتی باید انجام دهید.
گزینههای تبدیلاتی
این بخش تنها زمانی در دسترس قرار دارد که شما قسمت مد پیشرفته (Advanced Mode) را در قسمت بالای پنجره تنظیمات رنگ (Color Setting)، کنترل کرده باشید.
گزینه Engine
این گزینهی تنظیماتی، «روش هماهنگی رنگ» (CMM) را کنترل میکند. از این روش هماهنگی رنگ، برای تبدیل رنگها از یک پروفایل به پروفایل دیگر استفاده میشود. من پیشنهاد میکنم این گزینه را هماهنگ با درجهی پیشفرض Adobe (ACE)، باقی بگذارید. مگر این که دلیل خوبی برای استفاده از یک موتور متفاوت دارید. دیگر گزینههای موجود برای کاربران مکنیتاش، کالرسینک (Color sync) و برای کاربران ویندوز، مایکروسافت آیسیاِم (ICM) هستند. هر دوی اینها، امکان فوقالعادهای فراهم میآورند.
با این حال، چون من برای ویرایش عکس به فتوشاپ اعتماد دارم، از اعتماد به موتور اِدوب برای مدیریت رنگ، کاملا احساس راحتی میکنم. بنابر حس رضایتمندی موجود بین متخصصان به نظر میرسد که موتور پردازشگر اِدوب، دقیقتر از سایر گزینههاست. این گزینه، این امتیاز را دارد که با سیستم عاملهای گوناگون نیز کار میکند؛ در حالی که دیگر گزینهها، چند سیستم عامل نیستند.
گزینه Intent
این گزینه به شما اجازه میدهد تا روش تفسیر رنگ پیشفرض مورد استفاده برای تبدیلات از یک پروفایل به پروفایل دیگر رامشخص نمایید. در بخشهای بعد، بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت. پیشنهاد من آن است که به عنوان روش تفسیر رنگ پیشفرض، رنگسنجی نسبی (Relative Colorimetric) را تنظیم و از آن استفاده کنید. مگر آن که تصویری با تعداد رنگهای قابل توجه در اختیار دارید که خارج از دامنهی فضای مورد نظر شما قرار دارند.