چاپ باتیک یکی از روش‌های چاپی بسیار قدیمی است که برای اولین بار 2000 سال پیش در جزیره جاوه در کشور اندونزی مورد استفاده قرار گرفت. چاپ باتیک به معنی چاپ مقاوم است. در این روش چاپی که بر روی پارچه انجام می‌شود ابتدا سطح پارچه توسط ماده‌ای پوشانده می‌شود که از نفوذ رنگ به داخل بافت پارچه جلوگیری می‌کند. سپس توسط رنگ‌های مختلف روی این پارچه نقاشی و طرح‌های خاصی ایجاد می‌کنند. نوعی از چاپ باتیک که به چاپ کلاقه ای معروف است در استان‌های آذربایجان شرقی اکنون نیز رواج دارد.
این روش چاپی بیش از 500 سال است که در ایران رواج یافته و تا کنون نیز مورد استفاده قرار گرفته است. در ایران از پارچه‌های که دارای الیاف طبیعی هستند؛ مانند ابریشم برای انجام چاپ باتیک استفاده می‌شود. در گذشته از رنگ‌های طبیعی برای نقاشی روی پارچه‌ها استفاده می‌شد؛ ولی اکنون شاهد استفاده از رنگ‌های شیمیایی نیز هستیم. رنگرزی پارچه‌ها باید در دماهای پایین انجام شود و به این منظور از رنگ‌های پروسیون یا همان رنگ‌های سرد استفاده می‌شود.
در ادامه این مقاله قصد داریم تا شما را به طور کامل با روش چاپ باتیک و کاربردهای آن آشنا کنیم پس با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.
ابزارها و مواد مورد استفاده در هنر چاپ باتیک کدام‌اند؟
چاپ باتیک یکی از هنرهای سنتی نیز محسوب می‌شود که معمولاً به صورت دستی انجام می‌شود. به کمک این روش چاپ می‌توان صنایع‌دستی و آثار هنری زیبایی را خلق کرد. برای رنگرزی در این روش از مواد رنگی سرد استفاده می‌شود. از جمله رنگ‌های سرد مورد استفاده در این روش می‌توانیم به مواردی همچون ری‌اکتیو، خمی، بازیک و رمازول اشاره کنیم. این رنگ‌ها قابلیت رنگرزی در دماهای پایین را دارند و به همین دلیل برای چاپ باتیک گزینه مناسبی محسوب می‌شوند.
امروزه انواع رنگ‌های شیمیایی آماده در ظروف با اندازه‌های مختلف وجود دارد که استفاده از آن‌ها بسیار راحت‌تر است. این رنگ‌ها بعد از خشک شدن در برابر آب مقاوم می‌شوند و با شستشو از بین نمی‌روند. از جمله رنگ‌های آماده مورد استفاده در روش چاپ باتیک می‌توانیم به موارد همچون انواع وینزور، پنتل و ساکورا اشاره کنیم. در چاپ باتیک ماده مقاوم که به آن واکس نیز گفته می‌شود از موادی همچون پارافین، موم، پیه، سقز و کلفن به دست می‌آید.
ابزارهای مورد استفاده برای نقاشی روی پارچه‌های که رنگرزی شده‌اند انواع قلم‌مو، لوله‌های هدایت کنند موم، قالب یا همان کلاف چوبی و مهر است. در این روش هنرمند با خلاقیت و مهارت خود طرح‌های زیبایی را روی پارچه ایجاد می‌کند و ارزش این کار بستگی به استعداد و توانایی فردی دارد که چاپ را انجام می‌دهد.
کاربردهای چاپ باتیک چیست؟
همان‌طور که به آن اشاره کردیم روش چاپ باتیک یک روش جذاب و سنتی است که با دست انجام می‌شود. این روش چاپی بیشتر جنبه هنری دارد و افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند می‌توانند آثار هنری زیبایی را خلق کنند. به کمک این روش می‌توان صنایع‌دستی زیبایی را ایجاد کرد. افرادی که به این هنر علاقه‌مند هستند با قلم‌مو و رنگ روی پارچه‌های مقاوم شده طرح‌های و نقاشی‌های زیبایی را ایجاد می‌کنند.