لیتوگرافی؛ شیوه‌ای کاربردی و هنری در صنعت چاپ – بخش 1
لیتوگرافی چیست و چه کاربردی دارد؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیش‌از چاپ که درکیفیت تولید نهایی انواع محصولات چاپی همانند کارت ویزیت، پوستر، بروشور، کاتالوگ، سربرگ و ست اداری بسیار موثر است؛ اما لیتوگرافی چیست و چه کاربردی دارد؟
لیتوگرافی فرآیندی از چاپ با استفاده از روغن و آب است. فرآیند لیتوگرافی سنتی زمانی آغاز می‌شود که یک هنرمند طرحی را روی سنگ آهک آماده یا صفحه آلومینیومی با جوهر روغنی یا مداد رنگی می‌کشد. برای علاقه‌مندان به چاپ، لیتوگرافی می‌تواند تجربه‌ای ارزشمند با مزایای بسیاری نسبت به سایر روش‌های چاپ برجسته باشد.
لیتوگرافی در سال 1796 توسط نویسنده و بازیگر آلمانی آلویس سنفلدر به‌عنوان روشی ساده و مقرون به‌صرفه برای چاپ و انتشار آثار نمایشی اختراع شد. لیتوگرافی فرآیند چاپی است که از ترکیب روغن و آب برای ایجاد یک چاپ با کیفیت بالا استفاده می‌شود و می‌توان از آن برای چاپ متن یا آثار هنری روی کاغذ یا مواد مختلف دیگر استفاده کرد. کلمه لیتوگرافی از کلمه یونانی lithos به معنای "سنگ" و graphein به معنای "نوشتن" گرفته شده است.
فرآیند چاپ لیتوگرافی با تغییرات تکنولوژی در طول سال‌ها سازگار شده است و به فرآیند بسیار کارآمدتری تبدیل شده است و آن را به فرآیند چاپ ایده‌آل برای پروژه‌های چاپ طولانی مانند مجلات، کتاب‌ها، پوسترها و موارد دیگر تبدیل کرده است. تکثیر لیتوگرافی کپی از یک اثر هنری است. در این فرآیند، یک عکس از اثر هنری گرفته می‌شود و برای ایجاد کپی‌های بیشتر از این شیوه استفاده می‌شود.
این تصاویر مستقیما روی سنگ لیتو کشیده نشده است و هنرمند اصلی آن را خلق نکرده است، بلکه آن‌ها راه مقرون به‌صرفه ای برای اشتراک‌گذاری آسان و گسترده یک تصویر است.
سیر تکاملی لیتوگرافی
در پاسخ به سوال لیتوگرافی چیست و چه کاربردی دارد، خوب است سیر تکامل آن را بدانید. در ابتدا فرآیند لیتوگرافی شامل استفاده از تصاویری بود که با ماده‌ای مبتنی‌بر چربی مانند روغن یا موم روی سطح یک صفحه سنگ آهکی صاف کشیده می‌شد. سپس صفحه سنگ آهک با مخلوطی از اسید و صمغ پردازش و درنهایت تصاویر را در ماده‌ای بر پایه روغن حک می‌کرد. نواحی حکاکی‌شده که آب را در خود نگه می‌دارند، جوهر مبتنی‌بر روغن را دفع می‌کنند و در نتیجه جوهر فقط به مناطقی می‌چسبد که ماده مبتنی‌بر روغن روی آن کشیده شده است.
در نهایت جوهر را می توان به یک ورق کاغذ خالی که روی سنگ قرارداده شده است، منتقل و تصویر چاپ شده را تولید کرد.
با پیشرفت تکنولوژی مدرن، این تکنیک چاپ در طول سالیان متمادی تغییر کرده است و تکامل یافته است، اگرچه روش اصلی هنوز گهگاه در برخی از برنامه‌های چاپ‌های هنری استفاده می‌شود. امروزه لیتوگرافی از یک صفحه سنگی یا فلزی مسطح استفاده می‌کند که روی آن قبرای نمایش تصویر از ماده‌ای چرب استفاده می‌شود تا جوهر به آن‌ها بچسبد، درحالی‌که نواحی فاقد تصویر دافع جوهر هستند.
تفاوت لیتوگرافی صفحه اصلی و سنگی
تنها تفاوت بین لیتوگرافی سنگی و لیتوگرافی صفحه اصلی در متریال استفاده شده است. با لیتوگرافی صفحه اصلی، هنرمند هنگام طراحی به جای سنگ آهک از آلمینیوم استفاده می‌کند. این فرآیند برای هنرمندان آسان‌تر است؛ چراکه مواد آن به اندازه سنگ آهک سنگین نیست. سنگ‌های لیتو می‌توانند بسیار سنگین باشند و جابه‌جایی آن‌ها دشوار باشد.
لیتوگرافی افست
روش لیتوگرافی افست که به آن چاپ افست هم گفته می‌شود، توسط جان استراتر در سال 1853 ثبت اختراع شد و اگرچه بلافاصله شروع به کار نکرد؛ اما در نهایت به روش استاندارد برای ایجاد تعداد زیادی از مواد چاپی با کیفیت بالا مانند روزنامه‌ها، مجلات و پوسترها تبدیل شد. لیتوگرافی افست با روش اصلی لیتوگرافی متفاوت است و به‌جای این‌که با دست روی سطح صفحه فلزی کشیده شود، لیتوگرافی افست با استفاده از ماشین چاپ انجام می‌شود.
لیتوگرافی افست به یک فرآیند مقرون به‌صرفه و آسان تبدیل شده است و برخلاف برخی از فرآیندهای چاپ، امکان ساخت هزاران کپی را بدون آسیب‌رساندن برای تصویر فراهم می‌کند. سایر فرآیندهای چاپ که در آن‌ها از موادی مانند بلوک‌های چوبی استفاده می‌شود، کیفیت آن‌ها به مرور زمان کاهش می‌یابد.