فرآیند عرضه در صنعت چاپ کتاب، نیاز به المان‌های گوناگونی دارد. مثلا هزینه چاپ کتاب مولفه‌ی مهمی در انتخاب نوع نشر است. در ادامه با معرفی انواع نشر شما را برای انتخاب مناسبترین نوع، جهت عقد قرارداد چاپ کتاب آشنا می‌کنیم.
1. نشر به تقاضا (Print on demand books)
در نشر بنابر تقاضا، کتاب زمانی چاپ می‌شود که مشتری تقاضای تهیه آن را داشته باشد. در این نوع، به همان اندازه‌ای که مشتری تقاضا کرده کتاب چاپ می‌شود و از چاپ اضافی و انبار کردن آن خودداری می‌شود.
امروزه با افول فرهنگ کتابخوانی، بزرگترین معضل در عرصه‌ی چاپ کتاب هماهنگ نبودن عرضه و تقاضاست. این عدم تناسب باعث می‌شود نویسندگان و ناشران نگرانی بیشتری برای چاپ آثار داشته باشند. هرچند این مشکل تنها از بازار نشر نیست اما بیشترین ضربه را به این حوزه وارد کرده‌است.
یکی از روش‌هایی که به واسطه‌ی اینترنت تا حدی این مشکل را برطرف می‌کند، نشر بنا به تقاضاست. این مفهوم که بعد از ظهور چاپ دیجیتال کتاب پدید آمده، یک نسخه‌ی الکترونیکی از کتاب را در وب‌سایت‌هایی چون آمازون می‌گذارد تا در صورت تمایل خوانندگان، آن کتاب چاپ شده و برای آنها ارسال شود.
ویژگی‌های نشر بر تقاضا
- در این نوع نشر، هزینه هر نسخه از اثر چاپ شده به تیراژ آن بستگی ندارد (هزینه‌ی یک نسخه با هزار نسخه یکی‌ست)
- صرفه‌جویی در میزان کاغذ مصرفی
- اصلاح اشکالات موردی کتاب بدون صرف هزینه و در زمان کوتاه
- امکان توزیع کتاب در کتابفروشیهای سراسر جهان
2. نشر دولتی
ناشری که تشکیلاتش متعلق و یا وابسته به دولت باشد. در این نوع نشر، بودجه دولتی در اختیار ناشران قرار می‌گیرد و به واسطه‌ی آن کتاب چاپ می‌شود.
در نشر دولتی، از ایده تا چاپ کتاب بر اساس بودجه‌ایست که برای آن در نظر گرفته‌شده‌است. ناشران موظفند بر اساس برنامه‌های ابلاغ شده به آنها از اعتبار دولتی استفاده کنند.
یکی از معایب این روش این است که به دلیل وجود بودجه، ممکن است کتاب‌ها از نظر کمی و کیفی ضریب نفوذی در بازار نداشته‌باشند.
3. نشر رومیزی (Desktop publishing)
بعد از روی کارآمدن کامپیوتر و در سال‌های اخیر، نشر رومیزی رونق زیادی گرفته است. در این روش، فرآیند حروفچینی، صفحه‌بندی و … با استفاده از یک کامپیوتر و لوازم جانبی آن مثل مانیتور، پرینتر و … انجام می‌شود. همچنین نرم‌افزارهای حروفچینی و گرافیکی به کمک این نوع نشر آمده‌است.
نشر رومیزی، صنعت نشر را متحول کرد.
در بسیاری موارد وقتی متن، پیچیدگی‌های زیاد و تخصصی دارد از نشر رومیزی استفاده می‌شود. کیفیت خروجی در این نوع نشر، بستگی به ابزار و نرم‌افزارها و وسایل ورودی و خروجی مورد استفاده دارد.
ویژگی‌های نشر رومیزی
- میتوان چاپ تیراژ پایین را با این روش انجام داد (با هزینه و زمان کم)
- موسسات آموزشی و فرهنگی و حتی سازمان‌های علمی و دانشگاهی، میتوانند از این نوع نشر برای انتشار و چاپ مقالات و نوشته‌های تخصصی خود استفاده کنند.
4. نشر مرجع
کتاب‌های مرجع به آن دسته از کتاب‌ها اطلاق می‌شود که افراد زیادی به آن مراجعه می‌کنند؛ و یکی از سه رده‌ی اصلی کتاب‌هاست. برخی ناشران بصورت اختصاصی در زمینه نشر کتاب‌های مرجع فعالیت می‌کنند.
5. نشر مشترک
گاهی چند انتشارات با هم همکاری می‌کنند و یک کتاب را چاپ می‌کنند. به این نوع از نشر، نشر مشترک گفته می‌شود.
6. نشر الکترونیکی (Electronic publishing)
با تغییر روش زندگی انسان‌ها در دنیای مدرن، روش‌های کتابخوانی هم تغییر زیادی کرده‌است. یکی از قالب‌های معروف در نشر الکترونیک، پی‌دی‌اف است که امروزه استفاده‌ی گسترده‌ای نیز دارد.
فرآیند نشر در این نوع، شبیه نشر سنتی‌ست؛ با این تفاوت که در این نوع از انواع نشر، نیازی به چاپ کتاب نیست. کتاب‌ها به جای توزیع فیزیکی، بصورت دیجیتال در فضای وب و کتابفروشیهای الکترونیک منتشر می‌شوند.
ویژگی‌های نشر الکترونیکی
- هزینه‌ی کم
- سرعت انتشار بالا
- امکان دسترسی از نقاط مختلف
- در کنار مزیت‌های استفاده ار این نوع نشر، باید در نظر داشت که کپی برداری و نشر غیرقانونی نیز در این روش از چاپ کتاب بیشتر دیده می‌شود.
- از طرفی عموم افراد از چگونگی استفاده از ابزارهای کتاخوان الکترونیکی مطلع نیستند و ممکن است نتوانند از این نوع کتاب‌ها بهره ببرند.
- امکانات جستجوی اطلاعات در کتاب
- انعطاف در اصلاح و یا انتشار ویرایش جدید
- عدم برگشت کتاب از سوی کتاب‌فروشها
- نشر کتاب‌ها بصورت الکترونیکی، گاهی موثر در حفظ محیط زیست است.
این نوع نشر، خود انواع مختلفی دارد که بصورت گذرا به آن می‌پردازیم:
– کتاب‌های الکترونیک متنی
– کتاب‌های الکترونیک با تصاویر اسکن‌شده
– کتاب‌های الکترونیک با تصاویر متحرک
– کتاب‌های الکترونیک گویا
– کتاب‌های الکترونیک چندرسانه‌ای